Een raadsel uit het laatste oorlogsjaar
Rob Goedvolk
Enige tijd geleden kwam ik in contact met Harrie Thiecke, die aan het zoeken is naar zijn roots. Daar is Hoogland een onderdeeltje van. Zij (=gezin, aanvankelijk zonder vader) zijn eind van de oorlog “ergens in Hoogland” als evacués ondergebracht in een directiekeet. Harrie schrijft:
“Mijn oudere broer is al eerder op zoek geweest naar de plaats waar de directiekeet mogelijk zou hebben gestaan. Voor zover hij zich dat kan herinneren was dat in het buitengebied. Hij wist nog dat hij met de fiets naar de lagere school in Hoogland ging en terug. Hij heeft enige jaren geleden dezelfde route gereden, vanaf de lagere school, maar raakte op een gegeven moment toch de weg weer kwijt. Hij kon zich de omgeving niet meer herinneren. Wij kwamen toen volgens zeggen uit Egmond aan Zee in de keet terecht. Mijn vader was opgepakt in Egmond, omdat hij weigerde voor de Duitsers te werken.
Naar het idee van mijn oudere broer stond de directiekeet langs of tegen een soort talud van een nog aan te leggen of niet afgemaakte weg, tegenover een grote boerderij. Wij woonden daar van medio 1944 tot mogelijk begin 1946. Zelf ben ik in die directiekeet geboren. Vaak ging men dan in die periode naar de boerderij aan de overzijde, om eten te halen en te helpen bij of in de boerderij. Langs de weg trokken de Duitsers zich terug en later zouden er ook Canadezen langs zijn gekomen. Wij kunnen het aan de ouders niet meer vragen. Wij zijn ongeveer in 1946, misschien 1947, uit Hoogland vertrokken naar Nijmegen.”
Het zou denk ik interessant zijn als er iemand van onze leden het wist te herinneren. Intussen kregen wij al een antwoord van Gijs Hilhorst: “Waar de directiekeet heeft gestaan weet ik zo ook niet. Deze moet haast zeker gestaan hebben aan de latere rijksweg A1. Deze was in de oorlog in voorbereiding en vanaf de spoorlijn Amersfoort-Nijkerk tot aan de Zevenhuizerstraat al in aanleg. Het verhaal over oorlogshandelingen klopt wel, want zowel Duitsers als Canadezen gebruikten deze zandmassa als stellingen.”
Tijdens het Dorpsfeest was ik op het activiteitenterrein bij ‘onze’ kraam en vertelde daar zo het verhaal over de gezochte directiekeet. Reageert er een dame naast me: “O, dat is vast bij ons geweest!”. Dan geloof je je oren even niet, maar samen met één van haar vele zussen construeerde zij onmiddellijk het verhaal. Zij zeiden ook dat ik vast meer zou kunnen horen van hun elf jaar oudere broer Piet Voskuilen. Hem gebeld en inderdaad, hij wist onmiddellijk de naam van de familie! Ongelooflijk toch? Toen ik Harrie Thiecke op de hoogte bracht was hij heel erg bij. Zeker nu Piet ook gezegd heeft dat hij de plek waar de keet gestaan heeft ook kan aanwijzen. Intussen ben ik bij Piet alvast eens gaan praten. Op een luchtfoto heeft hij me de plek aangewezen waar de keet gestaan heeft: aan de zuidkant van wat nu de A1 is, ongeveer 50 m van de Oude Zevenhuizerstraat naar het oosten. Met de broers Thiecke hoop ik binnenkort nog eens naar Piet terug te gaan, om dan samen met hem naar de ‘plaats met de herinneringen’ terug te gaan.
Intussen een eerste gesprek plaats gevonden, op 11 februari j.l. ten huize van Piet Voskuilen. Aanwezig waren Dora Noortman-Voorburg (van De Lindeboom), Piet Voskuilen en zijn vrouw, Jan en Harrie Thiecke en uw verslaggever Rob Goedvolk). De broers Jan en Harrie waren al aanwezig toen ik binnenkwam en er werd al volop gepraat over de keet en de situatie waar die stond. In de jaren veertig werd er op de plaats van de huidige A1 een zandlichaam aangelegd. Deze was ter plaatse ongeveer 6 m hoog, omdat de rijksweg eerst over de Zevenhuizerstraat aangelegd zou worden. Aan de zuidkant hiervan stond de keet waar Harrie Thiecke in 1945 geboren is.
In oorlogstijd ging de aanleg van het zandlichaam kennelijk door. Vanuit Amsterdam kwamen dagelijks grondwerkers aan in Hooglanderveen, die dan op de fiets verder gingen naar hun werkplek. Met kleine kiepkarretjes op smalle rails werd zand op diverse percelen afgegraven en naar het tracé getranspor-teerd. Dat gebeurde (waarschijnlijk) door de Heidemij. Die hebben namelijk omstreeks 1944 op de plek waar de rijksweg over de Zevenhuizerstraat zou gaan, een directiekeet geplaatst. Daar kon de familie Thiecke tijdelijk wonen; vader was opzichter bij de aanleg. Het gezin kwam uit Egmond aan Zee en bestond aanvankelijk uit moeder, zoon Jan (1937) en dochter Nellie (1938). Korte tijd later kwam vader erbij en in voorjaar 1945 werd Harrie er geboren. Vader was volgens de beschrijvingen een wat kleine, gedrongen man.
De keet stond wat hoger (wielen?) maar was rondom wel dicht, want onder de vloer heeft een oom enkele maanden ondergedoken gezeten. ’s Avonds kwam hij er dan wel uit, weet Jan zich te herinneren. Ook Piet Voskuilen wist hiervan.
Jan ging dagelijks naar de jongensschool in Hoogland. Hij meent zelf te herinneren per fiets; Piet Voskuilen zegt lopend met anderen uit de omgeving. (Wie herinnert zich hier iets van? Misschien dat er in 1944 een nieuwe leerling in de klas bij kwam?)
Misschien stond achter de keet een klein schuurtje waarin een varken vetgemest werd. Daarover waren de broers het niet eens en de buren Piet en Dora wisten zich er niets van te herinneren: ‘daar kwam je eigenlijk niet’.
Jan Thiecke wist zich vooral te herinneren dat hij op een boerdij aan de overkant (De Lindeboom) wel eens melk en eieren ging halen. Piet vulde aan dat ze dat ook vaak bij hen op de boerderij kwamen doen en dat er samen gespeeld werd.
Dora wist zich nog een zaterdag te herinneren dat vader en moeder Thiecke weg moesten en zij op de kinderen heeft gepast. Van een kleine Harrie wist geen van de aanwezigen …
Over het eind van de oorlog wist Piet te vertellen dat op het hoogste punt een Duitse soldaat in een schuttersputje had gezeten, die door de Canadezen was doodgeschoten in een kort vuurgevecht. Er is in Archief Eemland een kaart van deze omgeving met daarop ook de rijksweg in aanleg.
Wanneer het verblijf in de keet geëindigd is wisten de gesprekpartners zich niet te herinneren. Ze vermoeden ergens eind ’46-begin ’47. Ze zijn toen naar Nijmegen vertrokken.
Heeft dit verhaal bij u herinneringen los gemaakt die hier verband mee houden? Wie kan zich Jan Thiecke nog herinneren? Hij was in 1944 7 jaar. Of Nellie, toen 6 jaar? Heeft u suggesties of weet u anderen die verhalen of foto’s over die tijd en plaats zouden hebben?
Neem dan contact op met Rob Goedvolk, Fluitekamp 103, tel 433 18 14 of info@goedvolk.nu. In een volgende Bewaarsman komt dat een uitgebreider verhaal.