2006-2-3 De grote vakantie van de boerenjeugd voor 1948

Kinderfeesten. ranja. apenoten en schoekertje
JAAP VOORBURG

Tot en met 1948 liep de grote vakantie van 1 augustus tot Koninginnedag op 31 augustus. Voor de boerenjeugd van Hoogland betekende vakantie “vrij van school”.

Dit kwam tot uitdrukking in het versje:
De school is uit, vier weken vrij
Geen lessen die je hinderen.
Wie zijn er nu het meeste blij,
De meesters of de kinderen?

Kortom, vakantie werd niet vertaald met op reis gaan, maar met vrij zijn. Voor de jeugd was er op de boerderij genoeg te beleven en aan het meehelpen met de oogst of andere werkzaamheden waren zij wel gewend. Op reis gaan was er niet bij, hooguit een keer naar de speeltuin of een dagje met de tram naar Ouwehands Dierenpark in Rhenen. Hoofdzaak was evenwel meer traditioneel vakantievermaak, waaraan ik enkele herinneringen wil ophalen.

Naar de markt
Vaste prik was een bezoek met je ouders aan de vrijdagse markt in Amersfoort. Meestal was dat met een brik of tentwagen, waarvoor enkele café’s gelegenheid boden om uit te spannen. Voor de kinderen was dan het hoogtepunt het bezoek aan de markt op de Hof. Daar stonden ook enkele speelgoedkramen, waar je eigenlijk niet weg te slaan was. Je had immers van je ouders een dubbeltje of een kwartje gekregen waarvoor je iets mocht kopen. Het probleem was dat de hoogte van dit bedrag omgekeerd evenredig was aan de omvangrijke keuze. Als je ouders iets ook erg leuk vonden wilden zij wel eens een hogere aankoopprijs accepteren. Als zodanig herinner ik mij een klein popje, dat Rie Mastenbroek heette en echt kon zwemmen. [Deze Rotterdamse was in 1928-1936 driemaal olympisch kampioene geworden, red.]

Kinderfeesten
Een andere traditie die als een rode draad door de hele vakantieperiode heen liep, waren de kinderfeesten. Zo’n feest werd door elk gezin georganiseerd en hiervoor werden alle schoolgaande kinderen uit de buurt en van de familie uit­genodigd. Op zo’n feest waren daarom soms wel dertig of meer jeugdige gasten. We kwamen vanaf half twee of twee uur binnendruppelen met nette kleren en witgeschuurde klompen aan. We werden ontvangen met ranja (limo­nade) en een snoepje of koekje. De mate waarin het spelen werd georganiseerd stond niet vast. Soms namen de ouders of één van de oudere kinderen het initi­atief, bijvoorbeeld voor spelletjes in de kring. Vaak organiseerden de kinderen zelf spelletjes, zoals we gewend waren op de speelplaats van de school. Hierbij was vooral verstoppertje populair, maar er kon ook worden gekozen uit krij­gertje, touwtje springen en kaatseballen. De moeder of een oudere zus trad meestal wat regelend op om te zorgen dat er geen muurbloempjes waren en ruzietjes beslecht werden. In de loop van de middag werd een paar keer getrac­teerd op ranja of koek of een rondgang met een snoeptrommel. Vaste prik waren ook ongepelde apenoten (pinda’s), waarmee we een hele tijd zoet waren.

Zo tegen vijf uur begonnen de kinderen moe te worden en kwamen we wat meer rond het huis hangen, om te kijken of het nog geen tijd was voor het hoogtepunt. Dat was een maaltijd met wittebrood met boterhammenworst, jam, appelstroop en hagelslag. Soms waren er zelfs bolletjes en een krentenbol. Er was volop warme chocolademelk. De deel was dan de feestzaal met een lange dis op schragen. Stoelen waren er altijd genoeg; die werden een eindje uit elkaar gezet en daarover kwam een plank te liggen, zodat iedereen kon zitten.

Na het eten moesten de kleinsten en de neefjes en nichtjes uit naburige dorpen direct opstappen om op tijd thuis te zijn. De oudsten van elk gezin herinnerden zich dan meestal de instructie die ze van thuis hadden meegekregen. Die gaven dan een hand om nadrukkelijk te bedanken voor de fijne middag.

Schoekertje
Een deel van de kinderen bleef nog wat hangen tot het begon te schemeren. Dan werd er vaak nog Schoekertje gespeeld. Dat wil zeggen: éên van de grotere jongens of meisjes trok oude gerafelde kleren aan en speelde voor schoeker. Onder het roepen van “ouwe schoeker, ouwe schoeker” liepen de andere kinde­ren er op af om gillend weg te hollen als de schoeker dreigde hen te pakken. In de halve schemer was dat echt spannend, maar het duurde niet lang, want vóór het donker moest iedereen thuis zijn. Vooral tegen het einde van de vakantie waren er veel kinderfeesten, want bij elk gezin dat was uitgenodigd moest je ook weer op visite. Hoe lang deze kinderfeesten na de oorlog nog zijn doorgegaan weet ik niet, want ik was er inmiddels te groot voor geworden. Wie weet dat wel?

Reactie van Nellie van Vulpen
Ik heb die kinderfeesten ook nog meegemaakt en dat was dan rond 1960. Jaap heeft het over café’s waar de boeren hun paard en wagen parkeerden. Zo ‘n café was het huidige Dorloté aan de Bloemendalsestraat in Amersfoort. Het was eigenlijk een buurtwinkel annex café. Deze behoorde aan mijn oud­oom Kees van de Hoef en zijn vrouw Peet je. Heintje Daatselaar was de dochter van tante Peet uit haar eerste huwelijk. Heintje runde de winkel nog in de jaren zestig. Misschien zijn er op het archief nog oude foto ‘s van deze uitspanning.