Historische Kring Hoogland

Tachtig jaar en drie generaties vakwerk
CEES VAN DEN HEUVEL

Met de publicatie van dit artikel start de Historische Kring Hoogland een serie verhalen over (familie)bedrijven die in de voormalige gemeente Hoogland actief waren, en veelal nog zijn. Enkele bestuursleden zullen elk de geschiedenis van één onder­nemer voor u op een rij zetten. De eerste aflevering is gewijd aan Bouwonderneming Van Bekkum uit Hooglanderveen.
Een gesprek met Joop van Bekkum en zijn zoon André.

Joannus van Bekkum werd in 1900 geboren aan de Hamseweg 67 in Hoogland, als zoon van Aart van Bekkum (1852) en Niesje van Zeldert (1860). Jan had de lagere school nog maar net verlaten, of hij ging al aan de slag bij een aannemer. Het werken zat er al vroeg in en in Hoogland waren voldoende klussen voorhanden. Maar Jan was nogal kort van stof en werken met ‘boeren’ lag hem niet zo erg. Toen hij op een gegeven moment onenigheid kreeg met een boer over een paar luiken die afgehangen moesten worden, besloot hij voor zichzelf te beginnen. Jan was toen 23 jaar.

Eerste klussen
Jan trouwde in 1926 met de Hooglanderveense Johanna Smink (1904). Zo had hij er meteen een klus bij: het bouwen van een werkplaats en een woonhuis voor het gezin. Dit woonhuis werd gebouwd aan de Van Zuylenlaan (tegenwoordig nr 16) in Hooglanderveen. Het huis wordt tot op heden nog bewoond door één van zijn tien kinderen, Bets.

In die begintijd werd het dorp geleidelijk aan steeds groter. De R.K. kerk stond er inmiddels vijf jaar, families van elders vestigden zich er en ondernemingen werden gestart. Pastoor Brenninkmeijer nam zelfs vanuit zijn vorige parochie in Hilversum nieuwe inwoners mee naar Hooglanderveen, waaronder de familie Schut, schoonouders van De Ridder.

De eerste grote opdracht was in de jaren twintig de bouw van een dubbel woonhuis aan de Randenbroekerweg in Amersfoort. Het oudste contract dat bewaard is gebleven dateert uit 1928. J. van Es gaf toen opdracht om voor f3125 een winkelhuis met schuur te bouwen aan de Nijkerkerstraat te Hooglanderveen. Dit pand staat er vandaag de dag nog steeds: als u vanuit de tunnel aan de Van Tuyllstraat linksaf gaat richting Nijkerk is het het tweede huis aan uw linkerhand. Later woonde kapper Ootmarsum in dit pand. Uit 1930 is een document bewaard gebleven waarbij J. van der Ham te Holkerveen in opdracht een boerderij liet bouwen voor de somma van f5776. In de beginperiode werkte Jan met een man of zes personeel. Een opperman, metselaars en een timmerman waren bij hem in dienst. En bij iedere klus die werd aangenomen meldden zich altijd weer mensen die bij hem aan de slag wilden. Ook investeerde hij in machines. Kozijnen en deuren maakte men bijna altijd zelf.

 

Acquisitie in crisistijd. sabotage in de oorlog
In de moeilijke crisisjaren kreeg Jan van Bekkum niet zomaar iedere klus. Dat bleek wel toen er in 1938 ingeschreven kon worden op een aanbouw aan de Sint Josephschool, met een schuine kap. Meer dan dertig aannemers kwamen daar op af, maar uiteindelijk kreeg Jan de opdracht voor fl. 8900.

Na de capitulatie voor Duitse troepen in mei 1940 knapte Van Bekkum veel beschadigde huizen op.
In 1942 werd een aantal woningen aan de Zevenhuizerstraat herbouwd: nummers 85 en 124. Aan het einde van de oorlogsjaren moesten er in opdracht van de Duitsers zagen gevijld worden. Dit waren z.g. tweemans trekzagen. Deze werden gebruikt om bomen te zagen, waarvan wordt verondersteld dat het hout werd gebruikt voor de bouw van stellingen en dergelijke. Hooglanderveners die moesten werken voor de Wehrmacht saboteer­den hier regelmatig door de stelen van de schoppen te zagen, of door deze zagen weer stomp te maken.

Zonen in de zaak
Inmiddels was het gezin behoorlijk uitgebreid. Zoon Jan (1929) kwam in 1945 pa helpen, Joop (1931) twee jaar later. Ook Arie (1926) was er aan het einde van de oorlog bijgekomen, maar ging vervolgens als dienstplichtige 31/2 jaar naar Indonesië. Daarna kwam hij terug, maar hij kwam om bij een auto-ongeval op 20 november 1950 bij Harderwijk; hij was pas 24 jaar. Er kwamen bij dat ongeluk nog meer mensen om het leven, waaronder zijn neef Arie en oom N. van Velsen.

Wederopbouwtijd
Na de periode ’40-’45 kwam het werk maar mondjesmaat op gang. In het Soesterkwartier werden huizen herbouwd die door bommen zwaar beschadigd waren. Maar het meeste werk ging in de beginperiode naar aannemingsbedrij­ven uit Amersfoort zelf. De behoefte aan woningen in Hooglanderveen nam toe, en rond 1948-1949 werkte Bouwbedrijf Lammers aan de Hoog en Wellerlaan (het huidige Sterrebos). Deze vijf blokjes van twee woningen werden destijds verkocht voor een bedrag van fl. 8500.

Van Bekkum zocht het verder weg en begon aan een klus in de Bommelerwaard. Met behulp van de Marshallhulp (Amerikaans geld voor de Wederopbouw) werden er woningen gebouwd, o.a. in Bruchem. Maandagmorgen om 5 uur ging men met een oude legertruck met een keet erop voor gereedschap en personeel naar het zuiden, om daar circa vier uur later aan te komen. Vrijdags ging de rit dan weer terug. De werkweken telden destijds 48 uur. Bij Van Bekkum maakte men echter vijf dagen van negen uur. De andere drie uur kreeg men cadeau. ‘s Avonds was men bij een boer in de kost. Een voordeel was wel dat de bouwmaterialen relatief dichtbij te verkrij­gen waren. Steenfabrieken waren er voldoende. En wat daar niet beschikbaar was, werd door de firma Salomons uit Amersfoort bezorgd. In Heerewaarden volgde ook een woningbouwproject voor mensen die daar op de steenfabriek werkten. Het meeste personeel van Van Bekkum kwam mee vanuit Hooglanderveen. Joop herinnert zich dat men in Heerewaarden huizen bouwde met een kelder van 2,2m diep. De grondwerkers waren uit deze regio afkomstig en bevielen zó goed dat ze langere tijd bij het bouwbedrijf gebleven zijn.

Projectontwikkeling
Ook begon men rond deze tijd te bouwen voor collega-ondernemers in Hooglanderveen. In 1954 werd er gebouwd voor Garage Mulder aan de Van Tuyllstraat, het volgende jaar voor Mossink de fietsenmaker, en in 1956 voor loodgieter Van de Mast. Aan de Heideweg kwamen dat jaar 24 woningen voor een bedrag van f300.000. Ook aan de Van Beeklaan en de Gerard Schimmellaan werd gebouwd. Van Bekkum had goede con­tacten met de gemeente en kreeg veel sociale woningbouw toegewezen.

De eerste huizen die het bedrijf voor eigen risico bouwde verrezen aan de Plataanweg in Hoogland. De grond werd gekocht van de gemeente; dat beteken­de in feite de start van een geheel nieuwe koers van het bedrijf. De zoons Jan en Joop stonden aan de basis van deze ont-wikkeling, waarmee Jan sr allerminst gelukkig was. Hij was bang dat deze huizen nooit verkocht zouden wor-den, omdat dat bij een collega­bouwbedrijf in de periode vóór 1940 ook al eens was gebeurd. Joop kon echter zijn vader geruststellen. Vóórdat de bouw startte was het grootste deel al verkocht via een gezellig avondje op ijs-
baan De Maat. Aart van Bekkum, ca 1935

Twee Hooglanders die van de bouwplannen hadden gehoord, besloten meteen een optie op deze woningen te nemen. Later werden de bejaardenwoningen aan de vijver, de latere Berkenschool en de flats aan de Berkenlaan gebouwd. Ook de Iepenlaan, de Beukenlaan en de Esdoornstraat werden door Van Bekkum gerea­liseerd. Toen de aansluitende gronden aan de Bosserdijk aan derden werden verkocht, was het gedaan met de woningbouw in dit gebied.

Verhuizing
In de jaren zestig werd de werkplaats aan de Van Zuylenlaan te klein. Daarom verrees een grotere loods aan de Heideweg, op een stuk grond dat men had gekocht van Hannes Smink van De Langerijs. Tot 1973 bleef het bedrijf aan de Van Zuylenlaan; toen ging het naar de Heideweg.

In Hooglanderveen waren er in deze periode goede contacten met moeder-over­ste zr Mechtilda, die Joop ook wel de bouwmoeder noemde van bejaardenhuis Sint Jozef. Door zijn bemiddeling werd de slagerij van Burbach die pal vóór het Sint Jozef stond gesloopt; eigenaar Buijnink kreeg een nieuw bedrijfspand aan de Van Tuyllstraat. Augustus 1967 was de lang verwachte verbouwing van het Sint Jozef klaar!

Wisseling van de wacht
Jan sr was toen hij 65 werd gestopt met werken, en zoons Jan en Joop vorm­den inmiddels een vennootschap onder firma met hem. In 1969 kwam er nóg een Van Bekkum in de zaak. Jongste broer Henk (1945) maakte zijn intrede. Hij nam voornamelijk de administratieve kant van het bedrijf op zich. Joop verzorgde de uitvoering, terwijl Jan de acquisitie en calculatie deed. Jan van Bekkum sr is in 1977 overleden, 76 jaar. Zijn echtgenote Johanna Smink had bij haar overlijden in 1997 de 92-jarige leeftijd bereikt.

Na de annexatie van de gemeente Hoogland door Amersfoort in 1974 brak er een nieuwe periode aan. Er werd veel gebouwd in Amersfoort, waaronder in de wijken Dorrestein, Schothorst en weer later Rustenburg. Van Bekkum leverde kwaliteit; dat zag je zelfs terug in advertenties waarbij woningen te koop wer­den aangeboden. Het komt nog steeds geregeld voor dat de naam van het bouwbedrijf hierin genoemd wordt.

Derde generatie
In 1989 gingen Jan en Joop met de VUT. Jan heeft er niet lang van kunnen genieten en is in 1998 overleden. Joops zoon André (1960) leidde al een aantal jaren een bouwbedrijf onder de vlag van Van Bekkum in Odijk. Hij was in 1988 teruggekomen naar Hooglanderveen, om daar plaats te nemen in de directie. Eén van de grotere klussen was de bouw van de aanleunwoningen in datzelfde jaar, in 1991 gevolgd door de renovatie van Zorgcentrum Sint Jozef zelf. Henk van Bekkum is nog tot 2000 doorgegaan, waarna André algemeen directeur werd. Neef Pieter (een zoon van Jan) kwam ook in het bedrijf als directeur van de bouwonderneming, terwijl André meer het projectmatige gebeuren onder zich nam. De beslissing destijds om zowel de productie als ook de ontwikkeling van nieuwe projecten in eigen hand te houden blijkt een juiste te zijn geweest.

Het bedrijf is klaar is om ook in de toekomst een rol in de regio te blijven spe­len. Dat blijkt uit het feit dat men onlangs een geheel nieuw kantoorpand heeft betrokken, opnieuw aan de Heideweg. Met een tevreden klantenkring en 140 betrokken werknemers ziet de toekomst er goed uit voor dit familiebedrijf.

Bronnen
Vraaggesprek met Joop en André van Bekkum, 11-12-2006
Mieke Gerritsen-Kloppenburg en Gerard Raven, Zorgen in het Veen. 75 jaar Sint Jozef (Hoogland 2005) Jaap Hengeveld, Ondernemen in Amersfoort. inspirerende bedrijven van het eerste uur (Amersfoort 2001)
Met dank aan Gerda van Piggelen.