Dit is deel 7 van de boerderijen die nét geen uitgebreide beschrijving kregen in ons boek Monumenten in Hoogland en Amersfoort-Noord. Daarmee is de serie compleet. De voorafgaande delen staan in De Bewaarsman jaargang-nummer 20-2, 21-2, 21-3, 22-2, 23-2 en 24-1.
GIJS HILHORST† EN GERARD RAVEN
Zeldertseweg 10
Deze boerderij vooraan de Zeldertseweg ligt in het poldertje De Hond, net als de nummers 12 en 16 die zijn beschreven in ons boek Monumenten in Hoogland en Amersfoort-Noord. In 1993 zijn de gevels van dit woonhuis geheel vernieuwd. Daarmee zijn de historische details verdwenen. Naast het woonhuis ligt een kleine boomgaard. Hier heeft een schuur gestaan die in vroeger tijd een kleine boerderij is geweest.
Vóór 1700 was de hoeve eigendom van Assuerus van Dijk, brouwer te Amsterdam. Aalt Klaasz en Hendrika Jans trouwden in 1721 en pachtten de boerderij in dat jaar. Aalt werd een jaar later schepen van Hoogland, maar overleed vrij snel. Zijn weduwe hertrouwde in 1725 met Peter Maassen en hij kwam hier wonen. In 1737 kocht hij het boerderijtje met 28 dammaat (16 ha weiland) van Wilhelmus van Dijk, wonende te Amsterdam. Hendrika overleed in 1739. Zij had een zoon uit haar eerste huwelijk, maar bij de boedelverdeling in het volgende jaar kreeg Peter de boerderij. Hij hertrouwde in 1741 met Weympje Thijmisse en noemde zich nu geregeld Maassen van Zeldert. De Hooglandse familienaam Van Zeldert is van deze boerderij afkomstig, maar is nu bijna uitgestorven.
Peter Maassen van Zeldert overleed in 1749. Pas in 1776, toen ook zijn tweede vrouw al jaren was overleden, werd een boedelscheiding gehouden. Zoon Maas Petersz van Zeldert kreeg de boerderij. Hij was al in 1768 getrouwd met Jantje Willems, maar zij overleed en hij wilde hertrouwen. In 1778 verklaarde hij dat hij de boedel niet langer onverdeeld wilde houden in verband met zijn voorgenomen huwelijk met Aaltje Jans Hegman. Maas behield het huis en de 28 dammaat land. Hij moest de kinderen groot brengen; als ze mondig zouden zijn kregen zij fl. 500,- en de kleren en het goud van moeder.
Maas en Aaltje kregen een zoon Thijmen van Zeldert; hij bleef op de boerderij en trouwde in 1811 met Aaltje Peters van de Hoef. Thijmen kocht in 1821 uit de onverdeelde boedel van zijn ouders de boerderij, die toen omschreven werd als boerenhuis met twee schuren staande in de aangename volkrijke buurt Zeldert. Op de dijkkaart zijn de percelen genummerd 349, 350 en 354. Aaltje overleed al in 1824 en Thijmen verkocht in 1837 een groot gedeelte van de grond. Toen hij zelf overleed in 1858 werd het huis met de twee schuren en de boomgaard met enig land verkocht aan Jacob Buitenhuis, getrouwd met Leentje van Drie. Zij kwamen met hun kinderen vanuit Nijkerk hier wonen en vertrokken in 1880 naar Soest.
Aart Horst en Gijpje Bitterling trouwden datzelfde jaar en werden hier boer en boerin. Zoon Gerrit Horst en zijn vrouw Lambertha Boersen bleven er ook. Na hen volgden nog twee generaties Horst. In 1993 werden Piet en Truus van de Wolfshaar eigenaar-boer; nu zijn dat hun dochter Marian, haar man Werner Melissen en hun gezin.
Zeldertserweg 10 nu (foto Gerard Raven)
Zeldertseweg 110, Het End
Deze boerderij ligt achteraan de Zeldertseweg en is in verschillende fasen gebouwd. Het oudst is het bedrijfsgedeelte, dat volgens Monumentenzorg dateert uit 1900-1925; de familie meent dat het ouder is. De boerderij is opgetrokken op een langgerekte plattegrond onder rietgedekt wolfsdak. Dit gedeelte staat met de noklijn haaks op de weg. De kopgevel aan de straatkant is rond 1980 vernieuwd, waarbij de traditionele vlechtingen zijn teruggekomen. Het dak is recentelijk deels voorzien van nieuw riet. De indeling is traditioneel-symmetrisch, met vier vensters waarvan de buitenste twee kleiner zijn. In de jaren 1950 is aan de linkerzijde een nieuw woonhuis onder zadeldak gebouwd, dat met een tussenlid verbonden werd met het bedrijfsgedeelte. De hooiberg achter de boerderij wordt de komende tijd herbouwd en is reeds gedeeltelijk verplaatst.
Stedenbouwkundig gezien past deze boerderij prima in het nog agrarische Hoogland, in een boerderijlint. Het hoofdgebouw is dermate verbouwd dat de geschiedenis hieraan niet goed meer is af te lezen. Het is nu in gebruik als schuur.
Het End was oorspronkelijk een klein boerderijtje met enkele dammaten grond. De bewoners werden meestal als arbeider aangeduid. In 1735 waren Willem Dirksz Decker en Gijsje Everts eigenaar. Zij zijn jong overleden, want in 1754 werd Het End verkocht in opdracht van Gijsbert Jansz (van Hamersveld) en Klaas Dirksz als voogden over de minderjarige kinderen, Elisabeth en Teuntje Willems. Het geheel werd toen omschreven als een huis met 4 dammaat en 10 roeden grond (2,5 ha weiland) in het oude goed Terburg in de polder Neerzeldert (op de dijkkaart getekend als nr. 436).
De percelen aan de Zeldertseweg hoek Slaagseweg. Onder ligt Breevoort. Detail van de polderkaart van 1666 (Museum Flehite). Rechts de huidige situatie vanaf de Slaagseweg met vooraan de drie essen (foto Gerard Raven)
Hendrik Geurtsz Kuyer van boerderij De Pol kocht het voor fl. 230,-. Hij was destijds een van de rijkste boeren van Hoogland en was ook veehandelaar en koopman in boter. Hendrik verklaarde de koop te hebben gedaan in opdracht van Willem Thijmensz Scham. Later was hij toch zelf de eigenaar, want zijn dochter Jannetje Kuyer en haar man Reyer Jansen gingen er na hun huwelijk in 1768 wonen. Toen Hendrik was overleden werden zij bij de boedelscheiding van 1784 eigenaar van de boerderij, nu met 15 dammaat (9 ha; op de kaart nrs. 436, 437 en 443).
Na hun overlijden zal Het End verkocht zijn, want rond 1828 was Hendrik van den Breemer te Stoutenburg de eigenaar. Pachter was de weduwe Gerritje Voorburg-Ramselaar; zij overleed hier in 1824. Haar zoon Gerrit trouwde hetzelfde jaar met Grietje Hoefsloot en zij bleven er wonen. Hendrik van den Breemer overleed in 1830; de pachters vertrokken naar Zevenhuizen waar ze een boerderij gekocht hadden.
De nieuwe bewoners op Het End werden Joseph Jansen en Fransje Maassen (van Zeldert). Hun dochter Maria (35) trouwde in 1842 met Peter Nieuwenburg. De familie Nieuwenburg kocht de boerderij en woont er nog steeds, van vader op zoon. Nu wonen hier Peter Nieuwenburg en zijn vrouw Ingrid van Beers.
Lindeboomseweg 2, De Lindeboom (voorheen Zevenhuizerstraat 217)
De Lindeboom nu (foto Gerard Raven).
Een waardevolle maar niet geheel gave boerderij, met vele kenmerken van het oudere boerderijtype van dit gebied. Omdat De Lindeboom door de rijksweg A1 gescheiden is van de polder Nieuwland hoefde deze geen plaats te maken voor de nieuwbouwwijk.
Het is een horizontale bouwmassa op rechthoekige plattegrond, met één bouwlaag besloten door afgewolfd rieten zadeldak. De nok staat haaks op de weg. Het dak is voorzien van sierlijk gesneden windveren (planken langs de daklijst tegen inregenen). Mogelijk dateert de kern uit de 18e eeuw. Deze veronderstelling is mede gebaseerd op de archaïsch ingedeelde voorgevel en op de grote lengte van het huis, die een gevolg moet zijn van een uitbreiding aan de schuurzijde. Het jaartal 1893 in de muurankers van de voorgevel (tegenwoordig zwart geverfd) duidt vermoedelijk op een belangrijke verbouwing en mogelijk ook op de uitbreiding. Begin jaren 1980 is het pand op de voorgevel en de kelder na gesloopt en weer in de oude stijl herbouwd tot woonboer-derij.
In de symmetrische voorgevel zit een voordeur met een levensboom in het bovenlicht, geflankeerd door twee brede en twee smallere lage vensters die helaas deels hun oude detaillering verloren hebben. De ingang bevindt zich nu in de linker zijgevel. In het schuurgedeelte een fraaie reeks mestdeuren afgewisseld met gietijzeren venstertjes. De kleurstelling is gebaseerd op de gebruikelijke tinten, maar lijkt van de traditie af te wijken waar de kozijnen donker en de ramen licht geschilderd zijn.
Mooi is de erfbeplanting. Leilinden beschaduwen de voorgevel. Opzij staat een reeks eiken en langs de Zevenhuizerstraat een fraaie haag. Dit versterkt de landschappelijke werking van het geheel; deze grote boerderij is een oriëntatiepunt. Naar het noorden staan meer fraaie boerderijen, die echter sinds 1974 bij de gemeente Bunschoten horen.
De Lindeboom werd al vermeld vóór 1600 en was rond 1700 eigendom van de kinderen van Gijs van Lilaar en Anna Gort. De boerderij is lang onverdeeld bezit geweest van deze familie. In 1720 werd de hoeve verpacht aan Albert Dirksz (Kok) en Hendrikje Jans. Zij werd datzelfde jaar al weduwe en hertrouwde met Jacob Jordensz; deze werd daarmee de nieuwe pachter.
Het gezin Voorburg met personeel rond 1937. V.l.n.r.: Henk van Middelaar (van Bart), Hannes van Middelaar (boerderij De Botterblom), voor hem Gerard Voorburg (geboren 1935), zijn vader Gart/Gerrit Voorburg, Jan Voorburg, Jans van Valkenhoef, moeder Stijn Voorburg-Boersen (collectie familie Voorburg).
Het gezin Voorburg rond 1940.
Staand achter v.l.n.r.: Gerbrand, Antoon, Jan, Kees.
Midden v.l.n.r.: Gerard, vader Gart, moeder Stijn Voorburg- Boersen, Thea.
Vooraan v.l.n.r.: Dora, Tonny, Tineke (op schoot bij Stijn), Theo
(foto Van de Pol; collectie familie Voorburg).
De Lindeboom in 1950 (foto LFN).
In 1737 verpachtte juffrouw Van Lilaar de boerderij echter aan Teunis Willemsz en Geertje Maassen. Zij bleven tot 1796; toen trouwde Wouter Beijer uit Eemnes met Peternel Boon en gingen zij hier wonen. Wouter hertrouwde in 1814 met Dirkje Gijsberts Hoefsloot. De eigenaresse, Elbartha van Lilaar, was getrouwd met Maurits Dreijer en overleed in 1812. Zij was de laatste telg uit de familie.
De boerderij werd in 1812 geërfd door Maurits ten Brink, grondbezitter uit Amersfoort. Na zijn overlijden werd De Lindeboom in 1835 verkocht aan Cornelis Vormer. Toen zijn weduwe Jannetje Faber in 1859 overleed kocht pachter Wulf Beijer de boerderij aan. Hij was de zoon van de eerder genoemde Wouter en was in 1855 getrouwd met Jannetje van de Wolfshaar. In 1857 kregen zij hun enig kind Dirkje, die in 1896 trouwde met Cornelis Voorburg. De familie Voorburg bleef hier van vader op zoon wonen, totdat Gerard Gerritsz Voorburg de boerderij rond 1980 verkocht aan de familie Van Ommen. Nu woont Henny Smink hier met zijn partner.
Met dank aan Peter Kok, die nader onderzoek heeft gedaan bij de bewoners.
Gijs Hilhorst
Oud-voorzitter en erelid Gijs Hilhorst (1933-2011) heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan ons boek Monumenten in Hoogland en Amersfoort-Noord en aan deze artikelenserie van boerderijen die we helaas net niet in dat boek konden plaatsen. De geschiedenis van de bewoners is grotendeels samengesteld uit zijn jarenlange onderzoek in de transportakten van Hoogland en Amersfoort. Met het afsluiten van de serie brengen we Gijs graag nog eens hulde voor alles wat hij voor de Historische Kring Hoogland heeft betekend.
Oprichting van de Historische Kring Hoogland in 1995. V.l.n.r.: Gerard Monkhorst, Gijs Hilhorst en Gerard Raven (collectie Historische Kring Hoogland).