Het baldakijn van de Sint Martinuskerk
Geve het geloof inzicht
GERARD HILHORST EN RICHARD DE BEER
Jaarlijks wordt in de geloofsgemeenschap Sint Martinus Sacramentsdag gevierd. Het is dan het moment om het bijzonder mooie baldakijn te laten zien aan alle kerkgangers. Dit jaar op zondag 6 juni jl. kon deze dag voor het tweede achtereenvolgende jaar niet uitgebreid gevierd worden. Daarom is het baldakijn samen met de vier toortsen op het priesterkoor gezet. Ter voorbereiding van deze dag is aan Richard de Beer, consulent/conservator van het erfgoed van de oud-katholieke kerk, Museum Catharijneconvent Utrecht, gevraagd of hij de historie van het baldakijn kon beschrijven voor De Bewaarsman en voor de geloofsgemeenschap Sint Martinus. Onderstaand treft u zijn bijdrage aan.
Het baldakijn van de Sint Martinuskerk te Hoogland is uitgevoerd in neo-gotische stijl (de stijl van het kerkgebouw te Hoogland voor de Tweede Wereldoorlog) en dateert uit de periode 1875-1925. Het is gemaakt van lichtgele zijde met borduursel van zijde- en gouddraad en wordt gedragen door vier houtenstokken, bekroond door kruisbloemen van verguld koper of hout. Het borduursel is geheel gewijd aan het H. Sacrament (de geconsacreerde hostie1), dat bij processies door de priester in een monstrans onder het baldakijn wordt meegedragen.
Centraal op elke zijde een medaillon in de vorm van een vierpas2, waarin eucharistische symbolen, zoals de miskelk met de omstraalde hostie en de pelikaan die volgens een oud verhaal haar jongen met haar eigen bloed zou voeden (zinnebeeld van Christus).
Aan weerszijden van de medaillons rode banderollen met de tekst in gotische kapitalen van een couplet van het ‘Tantum ergo’ (zo te zien waarschijnlijk de eerste vier regels ervan), een loflied op het H. Sacrament, gecomponeerd door de H. Thomas van Aquino (1225-1274). In het Latijn luidt de tekst:
Tantum ergo Sacramentum
Veneremur cernui,
Et antiquum documentum
Novo cedat ritui:
Praestet fides supplementum
Sensuum defectui.
In vertaling:
Laten wij dan, diep gebogen,
Prijzen ’t grote Sacrament:
Dat de oude wetten wijken
Voor het nieuwe Testament.
Geve het geloof inzicht,
Waar het zintuig niets herkent.
De tekst is dus zeer toepasselijk voor dit voorwerp en voor de gelegenheid waarvoor het wordt gebruikt. De resterende ruimte rond medaillons en banderollen is opgevuld door gekleurde bladranken met passiebloemen, ook bijzonder geschikt voor het baldakijn.
Bij het verdwijnen van de meeste processies in katholiek Nederland is een gaaf processiebaldakijn inmiddels tot de zeldzaamheden gaan behoren. Helaas is de maker van het baldakijn in Hoogland niet bekend. Mogelijk bevindt zich aan de binnenzijde ergens een label met de naam van de maker.
Noten
1 Het Lichaam van Christus, ook wel het Allerheiligste genoemd, is een andere benaming voor een geconsacreerde hostie, naar de woorden van Jezus: “Neemt en eet, dit is mijn Lichaam” (Wikipedia).
2 Een vierpas is een bepaalde vorm waarbij vier overlappende cirkels in een vierhoek gelegen zijn en open zijn aan de kant waar ze elkaar raken (Wikipedia).